Toυρκία & κρασί: Μια πολιτισμική σύγκρουση!
Ενώ η Τουρκία είναι μια από τις παλαιότερες περιοχές παραγωγής κρασιού στον κόσμο, αντιμετωπίζει προκλήσεις που θα τρομοκρατούσαν τους περισσότερους οινοποιούς.
Για την Τουρκία, οι διαμάχες δεν είναι κάτι ξένο. Όντας στο σημείο που είναι, έχει μια μακρά ιστορία τόσο με την Ευρώπη όσο και με την Ασία και αυτή η διπλή ταυτότητα δεν έχει ποτέ πραγματικά επιλυθεί.
Υπάρχουν δύο κύριες προκλήσεις που η βιομηχανία οίνου της Τουρκίας αντιμετωπίζει σήμερα, και οι δύο είναι ιδεολογικές. Η μία πρόκληση που είναι ρητή και κατηγορηματική είναι η κυβέρνηση και η άλλη, που είναι αιτιολογική είναι η τρομοκρατία. Αυτές οι δύο, άσχετες μεταξύ του,ς επιθέσεις αποτελούν μια δοκιμασία για την ύπαρξη ενός από τους παλαιότερους οινοπαραγωγικούς πολιτισμούς του κόσμου.
Η Τουρκία προσφέρει μια εντυπωσιακή αντιπαράθεση. Είναι η τέταρτη μεγαλύτερη παραγωγός σταφυλιών στον κόσμο, αλλά παράγει μόνο το 0,25% του παγκόσμιου κρασιού. Μόλις το 2% των σταφυλιών της γίνεται κρασί, το οποίο ανέρχεται σε περίπου 70 εκατομμύρια λίτρα ετησίως. Το γεγονός αυτό καθιστά την Τουρκία την 43η μεγαλύτερη παραγωγό χώρα του πλανήτη.
Η κυβέρνηση εναντίον των παραγωγών
Αυτές τις μέρες, το τούρκικο κρασί, ως επί το πλείστον, καταναλώνεται εντός των συνόρων της και αυτό συμβαίνει, παρά το γεγονός ότι τα τούρκικα κρασιά είναι απαγορευτικά ακριβά λόγω των υψηλών φόρων. Σύμφωνα με αναφορά του αμερικανικού τμήματος του Παγκόσμιου Αγροτικού Δικτύου Πληροφόρησης (GAIN), ο φόρος που επιβάλλεται σε πολλά προϊόντα είναι μεγαλύτερο από το κόστος χονδρικής του προϊόντος.
Όμως, οι φόροι ήταν πάντα μια ενόχληση. Είναι κάτι με το οποίο μια βιομηχανία μαθαίνει να ζει. Επιπλέον, αυτό φαίνεται πια σαν ένα μακρινό σύννεφο στον ορίζοντα σε σχέση με τους κατασταλτικούς νόμους για το κρασί που ψηφίστηκαν τον Ιούνιο του 2013. Για τρία χρόνια, δεν επιτρέπεται καμία απολύτως προωθητική ενέργεια, τα μπουκάλια με αλκοόλ απαγορεύεται να τοποθετηθούν σε βιτρίνες, τα καταστήματα κρασιών δεν μπορούν να επιτρέψουν στους καταναλωτές να δοκιμάσουν τις προσφορές τους και τα οινοποιεία δεν μπορούν να χρεώνουν για περιηγήσεις. Τα ωράρια στα καταστήματα λιανικής πώλησης έχουν περικοπεί και δεν μπορούν να ανοίξουν καινούρια καταστήματα σε απόσταση 100 μέτρων από σχολείο ή τζαμί. Οι εικόνες αλκοόλ στην τηλεόραση καλύπτονται από θολά κουτάκια και σαν αποκορύφωμα, κάτι που έγινε μόλις πρόσφατα στη χερσόνησο της Καλλίπολης, ήρθε και η απαγόρευση της κατανάλωσης αλκοόλ σε δημόσιους χώρους.
Πολλοί παραγωγοί κατέβασαν τις ιστοσελίδες τους όταν η απαγόρευση της διαφήμισης τέθηκε σε ισχύ, αλλά οι περισσότερες έχουν επανέλθει μέχρι τώρα. Ωστόσο, σοκ προκάλεσε το πρόστιμο των 5.000€ που επιβλήθηκε σε έναν παραγωγό στην Urla, για την κατοχή μιας εικόνας jpeg από ένα μπουκάλι κρασί που είχε στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή του!
Ιδιαίτερο πλήγμα έχουν δεχτεί οι νέοι και μικρότεροι παραγωγοί που πέρασαν αρκετά χρόνια για να αποκτήσουν μια δυναμική. Για παράδειγμα, η Suvla της Καλλίπολης, έχει μια γραμμή κρασιών που ονομάζεται «Sir», η οποία βγήκε στην αγορά αφού είχαν απαγορευτεί οι διαφημίσεις. Η Sir είναι μια υψηλότερη γραμμή ποιότητας από την ομόλογη του, “Sur”, αλλά λίγοι είναι οι καταναλωτές που το γνωρίζουν και έτσι προτιμούν την Sur. Και η ειρωνεία είναι ότι sir στα τούρκικα σημαίνει “μυστικό”.
Επιπλέον, πολλοί οινοπαραγωγοί έχουν υπάρξει πρωτοπόροι στον οινοτουρισμό, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και πηγές εσόδων. Μεταξύ άλλων το οινοποιείο Urla στη Σμύρνη, οι αμπελώνες της Αρκαδίας και οι αμπελώνες Likya στην Αττάλεια, έχουν χτίσει ξενοδοχεία. Η κατασκευή τους ωστόσο, ήταν ένα δύσκολο έργο, ιδιαίτερα για το ξενοδοχείο και το εστιατόριο Arcadia που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2013 και οι πόρτες του άνοιξαν μόλις πρόσφατα. Η καθυστέρηση οφείλεται σε πολλούς παράγοντες και όχι απαραίτητα συνδεδεμένους με το αλκοόλ. Στην Likya περίμεναν μήνες για τα δικαιώματα των σωλήνων νερού στο εργοτάξιο τους.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η οινοποίηση στην Τουρκία είχε δοκιμαστεί πολύ πριν από τα διατάγματα του 2013. Η Suvla κατέληξε με σταφύλια έτοιμα για συγκομιδή πριν από τις δεξαμενές και κυκλοφόρησαν οι γραμμές της εναρκτήριας συγκομιδής του 2010. Το εμπόρευμα κρατήθηκε στα σύνορα και τα κρασιά ήταν αναμενόμενα, αρκετά ώριμα. Δύο χρόνια μετά, το οινοποιείο ήταν έτοιμο να εμφιαλώσει το Sur χαρμάνι του 2011 από τον Μάιο, αλλά περίμεναν φελλούς μέχρι τον Αύγουστο. Τον Αύγουστο του 2014 και πάλι περιμέναν φελλούς για να εμφιαλώσουν το Merlot 2012.
Ακόμη και η απόκτηση σταφυλιών μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Πολλοί καλλιεργητές σταφυλιών πριν κάνουν μια συμφωνία, θέλουν να εξασφαλίσουν από την αρχή ότι τα σταφύλια τους δεν θα γίνουν κρασί. Στην περιοχή Τοκάτ, από όπου προέρχεται το Narince (το καλύτερο ντόπιο λευκό σταφύλι της χώρας), υπάρχει ένα θέμα με τα σταφύλια σε σχέση με τα φύλλα. Η λέξη Narince σημαίνει «εκλεπτυσμένος», και τα φύλλα του έχουν την μεγαλύτερη ζήτηση για την παρασκευή σαρμάδων και ντολμάδων. Όλοι σχεδόν οι παραγωγοί , πληρώνουν περισσότερο τους καλλιεργητές για να κρατήσουν τα φύλλα, για τη φωτοσύνθεση και να κάνουν τη συγκομιδή των σταφυλιών αργότερα.
Οι μικροί παραγωγοί αντιμετωπίζουν επίσης δύο μεγάλα εμπόδια στα εστιατόρια. Πολλές λίστες κρασιών στα εστιατόρια «ανήκουν» στα μεγάλα, εδραιωμένα από παλιά οινοποιεία. Ακόμα και αν κάποιος παραγωγός καταφέρει να βάλει τα κρασιά του στην λίστα, μπορεί να είναι δύσκολο να πουληθούν. Πρόσφατα στο Ramada, στην Ραιδεστό της Θράκης, το τραπέζι μου παρήγγειλε κάποια κρασιά από την λίστα, από οινοποιεία που δεν επισκεπτόμασταν. Μας είπαν ότι αυτά δεν ήταν προς πώληση. Ξέραμε τα άλλα κρασιά στον κατάλογο και απογοητευμένοι, παραγγείλαμε προκλητικά Efes, την κορυφαία σε πωλήσεις μπύρα της Τουρκίας.
Η τρομοκρατία εναντίον του τουρισμού
Η τρομοκρατία έχει αποδεκατίσει την ταξιδιωτική βιομηχανία. Ενώ το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας υποστηρίζει ότι ο τουρισμός είναι σχεδόν κατά 35% κάτω, οι τοπικές εκτιμήσεις είναι πολύ υψηλότερες. Ο μέσος όρος τους ήταν σταθερά 75%. Ένα τεράστιο, πολυτελές ξενοδοχείο μεγάλης αλυσίδας στην Αττάλεια, στις ακτές της Μεσογείου, είχε ποσοστό πληρότητας μόνο 20% τον Ιούνιο.
Ό,τι είναι κακό για τον γενικό τουρισμό, είναι εξαιρετικά κακό και για τη βιομηχανία οίνου. Η τουρκική ετήσια κατανάλωση κρασιού είναι ένα λίτρο ανά άτομο. Μόνο το 1% του πληθυσμού πίνει κρασί. Επιπλέον, μόνο 4% της τουρκικής παραγωγής εξάγεται. Αυτό αφήνει πολύ κρασί για να καταναλωθεί από τους τουρίστες. Μερικά οινοποιεία προσάρμοσαν την παραγωγή τους αναλόγως. Η Doluca, η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός της Τουρκίας, έχει μειώσει την παραγωγή σε λιγότερο από 1 εκατομμύριο κιβώτια τα τελευταία χρόνια.
Και αν τα γαστρονομικά και θρησκευτικά ζητήματα μπορούν να μπουν ανάμεσα στους παραγωγούς και τα σταφύλια τους, τα πολιτικά ζητήματα είναι πολύ πιο επιβλητικά. Η Νοτιοανατολική Τουρκία φιλοξενεί δύο πρωτοκλασάτες ποικιλίες κόκκινων σταφυλιών: την Bogazkere γύρω από το Ντιγιαρμπακίρ και την Oküzgözü κοντά στο Ελαζίγκ. Σε αυτές τις περιοχές, τα οινοποιεία στέλνουν Κούρδους οδηγούς να παραλάβουν τα σταφύλια. Οι περισσότεροι μη-Κούρδοι δεν θα επιτρεπόταν καν να κυκλοφορούν στους δρόμους εκεί.
Ωστόσο, η Kayra, που ανήκει στην Diageo, έχει έναν Αμερικανό σύμβουλο, ο οποίος επισκέπτεται την περιοχή περίπου κάθε έξι εβδομάδες. Ο Daniel O’Donnell εργάζεται στην Τουρκία για περίπου 10 χρόνια τώρα. Νιώθει τυχερός που οι επαφές του κάνουν καλή δουλειά, λέγοντας του πότε να έρθει και πότε να μείνει μακριά. Κάποτε ξύπνησε στη μέση της νύχτας με την αστυνομία να σπεύδει να τον οδηγήσει στο αεροδρόμιο, όταν μια τοπική επαφή του έμαθε για μια προγραμματισμένη έφοδο στην περιοχή.
Το επόμενο βήμα
Έχει ενδιαφέρον ότι, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ερντογάν δεν είναι εντελώς εναντίον του τούρκικου κρασιού. Απλά δεν θέλει να πωληθεί στην Τουρκία και αυτό είναι μια νίκη για τον υπόλοιπο κόσμο. Δυστυχώς, οι περισσότεροι Τούρκοι παραγωγοί άργησαν να πάρουν αποφάσεις, να αναζητήσουν και να δουλέψουν σε άλλες αγορές. Και, ιστορικά, οι μεγάλοι παίκτες είχαν την τάση να καταφεύγουν στην εύκολη λύση: τα έθνικ εστιατόρια.
Πολλές χώρες και περιφέρειες έχουν αυξήσει την προβολή των κρασιών τους σε πρωτοπόρες αγορές. Αυτό χρειάστηκε χρόνο και αντοχή. Ακόμα όμως, δεν είναι δύσκολο να αισθανθούμε τη νοσταλγία ορισμένων παραγωγών και την ελπίδα τους ότι τα πράγματα θα επιστρέψουν σύντομα στο φυσιολογικό και δεν θα πρέπει να περνούν αυτή τη διαδικασία της εδραίωσης των κρασιών τους κάπου αλλού.
Όμως, κάτι τέτοιο δεν θα ήταν και πολύ καλό για τα τουρκικά κρασιά και τις εμπειρίες που μπορούν να προσφέρουν στα τραπέζια όλου του κόσμου. Ενώ οι κρατήσεις μπορούν να προβληματίζουν μερικούς, η επιμονή, ακόμα και η εμμονή κάποιων άλλων να έχουν τα κρασιά τους παρόντα σε μερικά από τα πιο συναρπαστικά εστιατόρια του κόσμου, διαποτίζει ολόκληρη την ύπαρξή τους.
Στο βιβλίο «Καλλίπολη», στο οποίο αναφέρεται λεπτομερώς η εισβολή των ANZAC στη χερσόνησο, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο ιστορικός LA Carlyon, σε μια προσπάθεια του να απεικονίσει την Κωνσταντινούπολη, έγραψε μια ανατριχιαστική παράγραφο με δύο προτάσεις: «Στην Καλλίπολη, στις 25 Απριλίου, ο ρομαντισμός και ο ρεαλισμός συναντήθηκαν στο πεδίο της μάχης. Όπως πάντα, ο ρομαντισμός έχασε.”
Το κρασί δεν είναι τίποτα άλλο από ρομαντισμός. Ωστόσο, μια μάχη μπορεί να σημαδέψει έναν πόλεμο χωρίς να καθορίσει κάποιο αποτέλεσμα. Η Μάχη του Σομ στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, που έκλεισε 100 χρόνια από το ξεκίνημα της την περασμένη εβδομάδα, ήταν εξοντωτική, αλλά σε γενικές γραμμές θεωρήθηκε ως στρατηγικά επιτυχής. Οι δύο ιδεολογικές θέσεις που λειτουργούν αποτρεπτικά στους Τούρκους οινοπαραγωγούς φαίνεται να τους ωθούν σε μια επιθετική τακτική που μπορεί να τους επιτρέψει να επικρατήσουν στις μεγάλες αγορές.
Όπως είπε και ο Herbert Kaufman, ένας πολυπράγμων δημοσιογράφος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου: «Η αποτυχία είναι μόνο η αναβληθείσα επιτυχία, όσο το θάρρος προπονεί την φιλοδοξία. Η συνήθεια της επιμονής είναι η συνήθεια της νίκης.»
Στην υγειά, λοιπόν, της επιμονής των Τούρκων οινοπαραγωγών.
Από την Master of Wine Christy Canterbury
