Βιωσιμότητα Θα Μπορούσε Να Γίνει Η Σημαία Του Ελληνικού Κρασιού;

Ο πλανήτης θερμαίνεται, οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί περισσότερο από 1,5 βαθμούς από το 1880 και συνεχίζουν να αυξάνονται σταθερά κάθε χρόνο, από τη δεκαετία του 1980. Η τήξη των παγετώνων και των θαλάσσιων πάγων και η αλλαγή των καιρικών προτύπων οδηγούν ανθρώπους και ζώα σε νέα μεταναστευτικά μονοπάτια, ενώ τα φυτοφάρμακα έχουν αποδειχθεί ότι προκαλούν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αρνητικά αποτελέσματα σε ανθρώπους, έντομα, ζώα αλλά και στον ίδιο τον πλανήτη.

Είναι αλήθεια ότι η παραγωγή του κρασιού έχει μεγάλο αντίκτυπο στα διάφορα οικοσυστήματα του περιβάλλοντος και κατά συνέπεια στους ανθρώπους που ζουν γύρω από αυτά. Και ενώ όλοι μας παλεύουμε να προσαρμοστούμε σε ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο κλίμα, η θεώρηση και η συζήτηση για την βιωσιμότητα έχει αρχίσει τον τελευταίο καιρό να γίνεται όλο και πιο έντονη … και όχι μόνο σε σχέση με το κρασί. Ποια είναι λοιπόν τα στοιχεία που κάνουν ένα κρασί να είναι ευθυγραμμισμένο με όλες αυτές τις σύγχρονες αξίες;

Τι εννοούμε καταρχάς όταν αναφερόμαστε στην Βιωσιμότητα (αειφορία);

Η βιωσιμότητα ή αειφορία είναι ένα πρότυπο παραγωγής το οποίο στοχεύει σε ένα καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα, τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το φυσικό περιβάλλον.

Βασικό στοιχείο είναι η ισορροπία μεταξύ των παραγόμενων αγαθών και της πρώτης ύλης. Ο στόχος δηλαδή των βιώσιμων διαδικασιών είναι να επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη δυνατή παραγωγή, με την μικρότερη δαπάνη πρώτης ύλης. Γι’ αυτό και η βιωσιμότητα αναφέρεται συνήθως μαζί με άλλες έννοιες, όπως η ανακύκλωση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ο βιοκλιματικός σχεδιασμός. Υπονοεί επίσης ότι όταν οι φυσικοί πόροι υφίστανται εκμετάλλευση με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτόν με τον οποίον ανανεώνονται, τότε το περιβάλλον οδηγείται σε υποβάθμιση και κατά συνέπεια σε ένα γήινο οικοσύστημα, που θα είναι αδύνατο να υποστηρίξει την ανθρώπινη ζωή στο μέλλον, δηλαδή, σε μια ενδεχόμενη οικολογική κρίση.

Η βιωσιμότητα όμως για τον πολύ κόσμο είναι ένας αρκετά χαλαρός όρος, που σημαίνει όπως και με πολλές άλλες έννοιες, διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Για άλλους δηλαδή σημαίνει μάρκετινγκ και εναλλακτικός τρόπος προώθησης των προϊόντων, για άλλους είναι αγάπη για τη φύση, ευαισθησία, σεβασμός προς το περιβάλλον ή ακόμη περισσότερο, ανησυχία για το τι θα κληροδοτήσουν στις επόμενες γενιές. Για μερικούς άλλους δεν σημαίνει τίποτα λόγω άγνοιας ή ακόμη χειρότερα αδιαφορίας όταν πρόκειται για προσωπικό όφελος ή κέρδος.

Τι μπορούν να κάνουν οι οινοποιητικές μονάδες αν θα θελήσουν να υιοθετήσουν τις αρχές της βιωσιμότητας;

Αν και έχουν δημιουργηθεί κάποια πρωτόκολλα πιστοποίησης για βιώσιμα οινοποιεία σε χώρες όπως η Χιλή, στην ΕΕ και ειδικά στην χώρα μας, δεν έχουμε δει ακόμη κάποιες δράσεις σε συλλογικό επίπεδο. Ωστόσο, ιδιωτικές πρωτοβουλίες που εστιάζονται πάνω σε βιολογικές ή βιοδυναμικές πρακτικές -που είναι ταυτόσημες με την αειφορία- θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν και μερικές άλλες, επίσης φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές.

Πιο συγκεκριμένα:

… για τον αμπελώνα

Οι φυσικοί πόροι του αμπελώνα θα πρέπει να αξιολογούνται επιστημονικά με ανάλυση και επεξεργασία του εδάφους και του νερού, καθώς και μέτρηση της αποδοτικότητας κάθε μορφής ενέργειας που χρησιμοποιείται.

Θα πρέπει να είναι ρητή η απαγόρευση των τοξικών ζιζανιοκτόνων και διασφαλισμένη η χρήση ακίνδυνων υλικών. Απαραίτητη είναι και η εκπαίδευση των εργαζομένων πάνω στη λογική της αειφορίας και της βιοποικιλότητας του αμπελώνα.

Μια ακόμη πιο βιώσιμη προσέγγιση θα ήταν η εναρμόνιση της κτηνοτροφίας ως μέσον διαχείρισης των ζιζανίων που φυτρώνουν μέσα και γύρω από το αμπέλι, κάτι που λειτουργεί θετικά στην εξισορρόπηση των οικοσυστημάτων.

… για την παραλαβή και την εμφιάλωση

Θα πρέπει να υπάρχει σχεδιασμός για την διαχείριση των αποβλήτων που προέρχονται από την παραγωγική διαδικασία του οινοποιείου, διαγνωστικά σχέδια και ανάλυση για την βέλτιστη χρήση της ενέργειας και τις δυνατότητες κλιματισμού με φυσικά μέσα και τρόπους. Απαραίτητη είναι η λελογισμένη χρήση του νερού, η ολοκληρωμένη παρακολούθηση των λοιπών υγρών αποβλήτων, η διάθεση επικίνδυνων αποβλήτων σε μονάδες διαχείρισης τους, η χρήση βιώσιμων συσκευασιών όπως οι φιάλες χαμηλού βάρους και από υλικά φιλικά προς το περιβάλλον και σε γραμμές παραγωγής που βασίζονται στην χρήση της ηλιακής ενέργειας ή άλλων μορφών ενέργειας, φιλικές προς το περιβάλλον.

… για κοινωνικές ευαισθησίες και πρακτικές

Ένα μεγάλο ποσοστό της βιώσιμης διαχείρισης μιας οινοποιητικής μονάδας αφορά στις κοινωνικές πρακτικές.

Είναι η λογική που διασφαλίζει ότι οι οινοποιοί ακολουθούν έναν κώδικα δεοντολογίας στις επιχειρηματικές τους πρακτικές. Με λίγα λόγια, ότι η βιωσιμότητα είναι στο DNA τους και θέματα όπως η απαγόρευση της παιδικής εργασίας, η καταναγκαστική εργασία, οι κάθε λογής διακρίσεις, οι εναρμονισμένες συμβάσεις εργασίας με το εργατικό δίκαιο, η εξασφάλιση της νόμιμης αμοιβής των εργαζομένων, η εφαρμογή αυστηρών πρωτόκολλων ασφάλειας και η συνεχής εκπαίδευση όλων των εργαζομένων είναι τα αυτονόητα για την εταιρεία τους.

… για την Ελλάδα ρε γαμώτο!

Η αλήθεια είναι ότι η εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών για ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των Ελληνικών αμπελώνων θα ήταν αρκετά βολική από πλευράς κλιματολογικών συνθηκών, καθώς η χαμηλή υγρασία και το υψηλό ποσοστό ηλιοφάνειας στις περισσότερες οινοπαραγωγικές ζώνες, περιορίζουν την ανάπτυξη των παράσιτων και των μυκήτων που συνήθως απαιτούν χημικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση τους. Δυστυχώς όμως, μόλις το 12% των αμπελώνων μας είναι βιολογικής καλλιέργειας

Θα ήταν πολύ ωραίο για την συνολική εικόνα του Ελληνικού κρασιού αν ξεκινούσε μια πρωτοβουλία, όχι απαραίτητα κρατική, που θα δημιουργούσε ένα πρότυπο πρωτόκολλο αειφορίας. Μια ενέργεια που θα μπορούσε να απευθυνθεί προς όλους τους οινοπαραγωγούς, ανεξάρτητα από το αν είναι ή δεν είναι μέλη του ΣΕΟ ή του ΣΜΟΕ, με απώτερο στόχο την συνολική εικόνα των κρασιών της χώρας μας και όχι μεμονωμένα οινοποιεία, ενώσεις ή αμπελουργικές ζώνες.

Θα ήταν ευχής έργο για το Ελληνικό Κρασί μια πρωτοβουλία που θα προχωρούσε σε βάθος στην εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του κρασιού, διερευνώντας όλες τις πτυχές της διαδικασίας, με μηχανισμούς που θα διασφαλίζουν ότι ο κάθε παραγωγός θα κάνει το μέγιστο δυνατό και θα λειτουργεί με υπευθυνότητα, διαφάνεια και πρωτοπορία. Θα εργάζεται δηλαδή με βιώσιμο τρόπο και βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών στους τρεις βασικούς τομείς της παραγωγής κρασιού: στον αμπελώνα, στο οινοποιείο  και στον κοινωνικό τομέα.

Στέφανος Κόγιας DipWSET