ΕΛΛΗΝΕΣ ΟΙΝΟΠΟΙΟΙ: Ρωξάνη Μάτσα
Στρίβοντας στην έξοδο 17 της Αττικής Οδού, βλέπεις μπροστά σου μια θάλασσα από αμπέλια που υψώνεται δίπλα στον οικιστικό ιστό της Κάντζας. Μέσα σε αυτόν τον αμπελώνα, σε ένα διατηρητέο σπίτι, ζει μια θρυλική κυρία του ελληνικού κρασιού! Η δισεγγονή του Ανδρέα Καμπά, “πατριάρχη της Μεσογαίας”, γεννήθηκε στην Ελβετία, έμαθε να κολυμπάει στον Βόσπορο, ακολούθησε τον διπλωμάτη πατέρα της από την Αμερική μέχρι το Ιράν και έζησε μια κοσμοπολίτικη ζωή γεμάτη ταξίδια. Τα τελευταία 43 χρόνια έχει “ριζώσει” στην Αττική, καλλιεργώντας, με πείσμα, το ιστορικό κτήμα του 19ου αι. που ανήκει στην οικογένεια της. Είναι η Ρωξάνη Μάτσα.
“Είμαι 65 χρονών και είμαι αμπελουργός. Κάνω αυτή τη δουλειά 43 χρόνια. Προσέξτε, άλλο οινοποιός και άλλο αμπελουργός. Αμπελουργοί είναι πολλοί λίγοι, δυστυχώς… αυτό είναι το πρόβλημα! Ακόμα και σήμερα, πολλές είναι οι γυναίκες που ασχολούνται με το κρασί αλλά ελάχιστες αυτές που ασχολούνται με το αμπέλι. Είναι κρίμα αυτό! Δεν ξέρω πώς τα κατάφερα και διατηρήθηκα. Και εγώ καμία φορά διερωτώμαι… Νομίζω από πείσμα… είμαι άνθρωπος πολύ πείσμων!
Ο πατέρας μου ήταν διπλωμάτης και ποιητής. Γεννήθηκα στην Ελβετία, μεγάλωσα στο εξωτερικό και ήρθα πίσω στην Ελλάδα 15 χρονών. Κληρονόμησα ένα αγρόκτημα. Τι να έκανα; Λόγω μεγάλων φόρων ή θα το πουλούσα ή θα το δούλευα. Το ΄71 πούλησα 181 στρ. (την έκταση που τώρα βρίσκεται το Κολέγιο στην Κάντζα) για να μπορέσω να κρατήσω αυτά τα 122 στρ. που έχω τώρα. Ξεκίνησα να ασχολούμαι με το κτήμα από το ΄76 μαζί με τον θείο μου. Είχα ανθρώπους που με μάθανε. Είχα γεωπόνο να με συμβουλεύει… Ήμουν αναγκασμένη να το κάνω αλλά ευτυχώς μου άρεσε…”
“Πάντα μου άρεσε η γη και η κηπουρική! Στη δική μου περιοχή, στην Αττική, η δική μου γενεά, δεν έχει πάει ποτέ στα αμπέλια. Ήμασταν δακτυλοδεικτούμενοι όσοι ασχολούμασταν με τη γη, μου έλεγαν «καλά τι πας εσύ, δεν παίρνεις κάποιον να του δώσεις ένα 500αρικο να σου κάνει τη δουλειά;». Ζούμε σε μια χώρα που θεωρείται δεύτερο το να ασχολείσαι με τη γη, ακόμα και με τον κήπο. Είναι το πιο ωραίο πράγμα στον κόσμο και γι΄ αυτό πρέπει να φέρνουμε σε επαφή τα παιδιά. Αν ένα παιδί «τσιμπήσει» σε αυτό το θέμα, αλλάζεις τη ζωή του.
Ναι, θυμάμαι πώς «τσίμπησα» εγώ, ποιος με παρακίνησε να ασχοληθώ με τη γη. Ήταν ένας Τούρκος οδηγός που είχαμε όταν ο πατέρας μου δούλευε στην πρεσβεία της Τουρκίας… Τον είδα που μάζευε σποράκια από πανσέδες και παιδάκι 4-5 χρονών, εγώ, τον ρώτησα από περιέργεια τι κάνει και τον βοήθησα να μαζέψει. Όταν τα φυτέψαμε και είδα τα λουλούδια να βγαίνουν, τρελάθηκα! Σε 5 μήνες βλέπεις ένα σποράκι που έβαλες να γίνεται λουλουδάκι. Το βλέπεις και το έχεις κάνει εσύ! Είναι πολύ γρήγορη ικανοποίηση.
Οι Κινέζοι λένε: «Αν θες να ευχαριστηθείς μια ώρα, πιες ένα μπουκάλι κρασί. Αν θες να ευχαριστηθείς ένα χρόνο, παντρέψου. Αν θες να ευχαριστηθείς όλη σου τη ζωή, καλλιέργησε τον κήπο σου.»
“Στην Κάντζα δεν έχει αμπελουργούς πια. Είμαι η μόνη. Είχε πολλά αμπέλια παλιά, τα οποία εγκαταλείφτηκαν ή έγιναν οικόπεδα. Οι γείτονες μου βλέποντας 122 στρ. αμπέλια, το θεωρούσαν υποβάθμιση το ότι γειτόνευαν με ένα κτήμα. Ότι είχαν φύγει από το χωριό τους για να γλιτώσουν από αυτό! Για πολλά χρόνια με πολεμούσαν. Μου φέρνανε την αστυνομία λέγοντας ότι το τρακτέρ σκονίζει τη μπουγάδα τους κλπ. Τα τελευταία χρόνια, που η περιοχή αναβαθμίστηκε λόγω αεροδρομίου και Αττικής Οδού ήρθε κόσμος αλλιώτικος και αγόρασε εδώ ακριβά οικόπεδα. Πλέον έχω άλλη αποδοχή.”
” Ένα πρόβλημα της οινοποιητικής Ελλάδας –που θα φανεί τώρα- είναι ότι μπορεί να κάνουμε καλά κρασιά (λόγω της τεχνολογίας) αλλά θα κολλήσει το πράγμα, γιατί πολύ λίγοι ασχολούνται με τα αμπέλια! Ίσως μόνο οι μεγάλες εταιρίες, που έχουν πολλά κτήματα και θεωρούν ότι είναι αναγκαίο να πληρώσεις γεωπόνο. Τα τελευταία 20 χρόνια ανέβηκε το επίπεδο πάρα πολύ, λόγω της τεχνολογίας. Όλοι αγόρασαν καινούργια μηχανήματα. Στο εξωτερικό καμία χώρα του Παλαιού Κόσμου, κανένα οινοποιείο δεν έχει τα μηχανήματα που έχει ο πιο μικρός εδώ στην Ελλάδα… Έχουμε τεχνολογία αιχμής! Αλλά δεν φτάνει μόνο αυτό. Η Δράμα, για παράδειγμα, είναι τόσο «τέλεια» γιατί οι άνθρωποι δεν είχαν παράδοση στην αμπελουργία και έκαναν ότι τους είπαν οι γεωπόνοι και οι ειδικοί. Αν πάρεις έναν που είναι αμπελουργός τρεις γενεές αδύνατον να του αλλάξεις μυαλά. Ο άλλος που έχει άποψη λέει: «όχι ο παππούς το έκανε έτσι». Μα, ήταν άλλες οι συνθήκες!!! Δεν ήταν λάθος του παππού, δεν υπήρχε άλλος τρόπος… Και εγώ έκανα λάθη τέτοια, στην πολύ αρχή. Έκανα λάθη μπλέκοντας το παραδοσιακό με την καινούργια τεχνολογία. Και μετά είπα, «όχι θα ακούω τον γεωπόνο!». Ό, τι δεν άκουσα, το πλήρωσα. Σε λεφτά. Αν δεν ήξερα τίποτα, δεν είχα ακούσει τίποτα από τους παλιούς, μπορεί και να το έκανα από την αρχή σωστά.”
“Η επιτυχία μου, αυτό που θα λένε όταν πεθάνω ότι έχω κάνει, είναι ότι διέδωσα τη μαλαγουζιά. Την έδωσα σε όποιον μου τη ζήτησε! Παλιά είχε αυτή τη νοοτροπία, δεν έδιναν φυτά, σαν να ήταν μια συνταγή που θέλανε να την κρατήσουν κρυφή. Εγώ έδωσα σε όλους, μικρούς και μεγάλους παραγωγούς. Ακόμα και σε ιταλικό φυτώριο υπάρχει η μαλαγουζιά μου και μάλιστα αναγράφεται ως «Μαλαγουζιά Ρωξάνης». Δεν έχει νόημα να κρατήσεις κάτι για τον εαυτό σου. Θες να πουλήσουν όλοι για να μεγαλώσεις την πίτα. Αυτή ήταν ανέκαθεν η φιλοσοφία και η δικιά μου αλλά και της εταιρίας Μπουτάρη.
Το κτήμα καλλιεργείται από τις αρχές του 19ου αι. και από το 1998 είμαστε πιστοποιημένοι για βιολογική καλλιέργεια. Συνεργάζομαι από το ’80 με την εταιρία Μπουτάρη. Ο μισός –σχεδόν- αμπελώνας είναι φυτεμένος με μαλαγουζιά. Καλλιεργώ επίσης sauvignon blanc που μπαίνει στο Sauvignon Μπουτάρη. Επίσης, syrah, ροδίτη και ασύρτικο που μπαίνουν σε άλλα χαρμάνια της εταιρίας Μπουτάρη. Φυσικά και Σαββατιανό. Εμφιαλώνω κι εγώ Σαββατιανό, έχω λίγο για μένα αλλά δεν το κυκλοφορώ στην αγορά.
Όλα τα κρασιά που παράγω είναι βιολογικά. Βέβαια,τα κρασιά μου δεν τα παρουσιάζω σε ειδικές κατηγορίες. Δεν τα βάζω ούτε με τα φυσικά ούτε με τα βιολογικά. Η “Μαλαγουζιά Μάτσα“ [που πρόσφατα κέρδισε άλλο ένα χρυσό στον 18ο Διεθνή Διαγωνισμό Οίνου Θεσσαλονίκης] είναι μεν βιολογική αλλά διαγωνίστηκε με όλα τα υπόλοιπα, όχι στην κατηγορία των βιολογικών. Δεν ξέρω αν με καταλαβαίνετε, θέλω πρωτίστως να είναι καλό το κρασί, όχι πρωτίστως να είναι βιολογικό.
Το «Πειραματικό Syrah Μάτσα χωρίς θειώδες» δεν είναι φυσικό, όχι! Αυτή είναι λάθος ορολογία. Το φυσικό κρασί είναι θολό ξύδι. Το κρασί που δεν έχει συντηρητικά, έχει ατελείωτο κόπο για να το κάνεις… Ξυπνάμε νύχτα… μετράμε θερμοκρασίες… Έχει επιτήρηση κανονική, δύσκολη! Χρειάζεται η τεχνολογία στην αιχμή της, για να κάνεις κρασί χωρίς θειώδη που αντέχει στην παλαίωση από το 2010 μέχρι σήμερα! Δεν είναι στην τύχη του φτιαγμένο αυτό το κρασί. Τώρα ετοιμαζόμαστε με την εταιρία Μπουτάρη να βγάλουμε και ένα πειραματικό κρασί χωρίς θειώδη, από ροδίτη.”
“Όταν ξεκίνησα εγώ, περίπου το ’80, στην αγορά υπήρχαν 10-12 κρασιά. Το Cava Καμπά, το Υμηττός, το Santa Laura, το Beau-Soleil του Γεροβασιλείου, το δικό μου σαββατιανό, το Chateuau Μatsa -που για μια δεκαετία έκανε πάταγο – κλπ. Βέβαια, όλα αυτά ήταν πολύ χειρότερα από τα σημερινά… Να το πω κι αυτό! Μα, δεν είχαμε ψύξεις εμείς τότε, δεν είχαμε άζωτο, δεν είχαμε τίποτα! Αν σήμερα μου έδιναν ένα Chateau Matsa του ’85, θα σας έλεγα ότι ένα πολύ πιο οικονομικό κρασί (πχ το « Σημείο Στίξης» του Μπουτάρη) είναι πολύ πιο καλό. Δεν συζητείται ότι έχουν κάνει πρόοδο όλα τα κρασιά. Νομίζω μόνο άνοδο έχουν.
Αν ο καταναλωτής έχει αλλάξει από το ’80 μέχρι σήμερα; Γι’ αυτό δεν είμαι σίγουρη. Ωραία κρασιά και σπουδαία υπάρχουν και πάντα θα υπάρχουν, όπως κι αυτοί που τα αγοράζουν. Αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι ο απλός καταναλωτής έχει μάθει να αγοράζει κρασί… Φταίει βέβαια και του τι του προσφέρουν. Eίναι κι αυτό μεγάλο θέμα. Ενώ κυκλοφορούν πολύ καλά καθημερινά κρασιά, δεν τα βρίσκεις στις ταβέρνες. Στη Θεσσαλονίκη αυτό συμβαίνει λιγότερο και γι΄ αυτό δεν το καταλαβαίνετε! Έχει διαφορά τεράστια, έρχομαι Θεσσαλονίκη χρόνια. Με πήγαν πρόσφατα, που ήρθα πάνω, σε ένα απλό εστιατόριο που είχε σουτζουκάκια, μπιφτεκάκια, πατάτες κλπ. Και είχε ένα κατάλογο απίστευτο, με κρασιά από 12-18 ευρώ! Τι ευτυχία να πίνεις ένα καλό ευχάριστο, καλοφτιαγμένο σε ταβέρνα! Και να μην δίνεις μια περιουσία! Εδώ, στην Αθήνα, είχε ξεφύγει το πράγμα. Εδώ έχει ή πολύ ακριβά κρασιά ή να έχει ένα ξύδι χύμα. Δεν υπάρχει κάτι ενδιάμεσο.
Στα «Οινοράματα» πάω στους μικρούς παραγωγούς των μικρών περιοχών πχ νησιών και ζητάω πάντα να δοκιμάσω το πολύ οικονομικό τους κρασί (που είναι μια χαρά…). Και τους ρωτάω: «Το έχετε σε όλες τις ταβέρνες του νησιού;» Μου λένε, όχι! Μα, θα πετύχουν μόνο όταν αυτό το κρασί τους βρεθεί σε όλες τις ταβέρνες του νησιού. Δεν γίνεται αλλιώς.”
“Έχει μεγάλη δυναμική το ελληνικό κρασί πλέον αλλά βέβαια χρειάζεται ακόμα δουλειά. Ας νομιμοποιηθούμε όλοι… ας κάνουμε δηλώσεις παραγωγής και εσοδείας που ακόμα οι μισοί κάνουν! Να αντιμετωπίσουμε το χύμα και το λαθραίο κρασί, που αυξήθηκαν λόγω της φορολογίας… Αλλά σε γενικές γραμμές τα πάμε πολύ καλά. Όλοι κάνουν τεράστιες προσπάθειες. Έχει γίνει και λίγο μόδα… Υπάρχει μια στροφή!
Παλιά ήμασταν λιγότεροι και αυτοί που ήρθαν στη συνέχεια δεν έχουν καταλάβει τον αγώνα που έγινε από τον Σ.Ε.Ο [Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου]. Πόσα βρήκαν έτοιμα… Ήμουν κι εγώ στο συμβούλιο, για πολλά χρόνια, από το 1995 μέχρι το 2005 και ξέρω. Οι τοπικοί οίνοι, για παράδειγμα, δεν θα υπήρχαν τώρα, αν δεν είχε γίνει μεγάλος αγώνας από τον Σ.Ε.Ο. Ήταν μεγάλη διέξοδος για τα ελληνικά κρασιά. Καλές οι ονομασίες προέλευσης αλλά αν δεν επιτρέπονταν οι τοπικοί οίνοι, τα κρασιά της Κρήτης για παράδειγμα, δεν θα είχαν αυτή την άνοδο. Πόσα χρόνια ο Κουρτάκης πλήρωνε από την τσέπη του για να πηγαινοέρχεται, να περνάει όλα αυτά που οι άλλοι τα βρήκαν έτοιμα… Και τώρα θα το βρούμε μπροστά μας όλα αυτά. Οι φυτεύσεις που δεν επιτρέπονται θα μας περιορίσουν ακόμα περισσότερο.
Τώρα, υπάρχει και μια νέα μόδα, ότι μόνο οι μικροί παραγωγοί είναι αυτοί που κάνουν την ποιότητα. Αυτός ο νέος σύνδεσμος που έγινε [Σύνδεσμος Μικρών Οινοποιών Ελλάδος], καλώς έγινε, εφόσον θεωρούν ότι δεν τους αντιπροσωπεύει ο Σ.Ε.Ο. Αλλά έχουν μια επιφανειακή φιλοσοφία ότι «είμαστε μικροί», ότι «οι άλλοι είναι μια κλίκα», ότι «οι μεγάλοι παραγωγοί δεν κάνουν καλό κρασί κλπ». Υπάρχει ένα κλίμα… Δεν ξέρω… Ίσως φταίμε και εμείς στον Σ.Ε.Ο. που δεν δημοσιοποιούμε τους αγώνες μας… Εγώ είδα πολλούς μικρούς που ήρθαν και ψηφίστηκαν και βγήκαν. Και ο μεγάλος έχει από μια ψήφο και ο μικρός έχει από μια ψήφο. Πιο δημοκρατική διαδικασία δεν γίνεται. Μπορούσαν να διεκδικήσουν ψήφους και να πάρουν και όλο το συμβούλιο. Τώρα υπάρχει μια κόντρα… Κακώς! Γίνονται λάθη, που νομοθετικά θα τα πληρώσουμε.
Είχαμε αλληλεγγύη παλιότερα στον κόσμο του κρασιού. Γνωριζόμασταν καταρχήν όλοι μεταξύ μας. Κάναμε παρέα, πηγαίναμε διακοπές… ήμασταν όμως λιγότεροι. Αν συνεννοηθούμε, όλα θα τα κάνουμε καλύτερα. Ακόμα και το θέμα με την επισκεψιμότητα των οινοποιείων. Αν συνεννοηθούν όλοι μαζί σε κάθε περιοχή, θα το κάνουν καλύτερα. Αλλά θέλει ο ένας να πάρει του άλλου, υπάρχει αυτό …και είναι ελληνικό!”
“Με ρωτάτε για το ότι με λένε “η κυρία του ελληνικού κρασιού”, “η μητέρα της μαλαγουζιάς” κλπ κλπ… Αχ, δεν ξέρω… μην με ρωτάτε γι’ αυτά! Τα βαριέμαι πολύ! Το κτήμα μου, αυτό με ενδιαφέρει. Αυτό, και να έχω ελεύθερο χρόνο!”
Συνέντευξη στην Άννα Ποδάρα
Φωτογραφίες: www.boutari.gr
