Λίγα λόγια για το Pinotage

Το Pinotage είναι η χαρακτηριστική ποικιλία αμπέλου της Νότιας Αφρικής. Καλλιεργείται σχεδόν αποκλειστικά εκεί, φτιάχνοντας τα πάντα, από επιτραπέζια κρασιά χαμηλής ποιότητας μέχρι πλούσια, συμπυκνωμένα κρασιά με γεύσεις μαύρων και κόκκινων φρούτων, μπαχαρικών, δέρματος και σοκολάτας.

Το Pinotage έχει υποφέρει από κακή φήμη για μεγάλο μέρος της ζωής του τόσο από κριτικούς όσο και από καταναλωτές. Αλλά οι αποφασισμένοι Νοτιοαφρικανοί παραγωγοί αντιστρέφουν προσεκτικά αυτή την τάση με προσεκτικές αμπελουργικές και οινοποιητικές διαδικασίες.

Τα καλοφτιαγμένα κρασιά Pinotage ποικίλλουν σε στυλ, από επιτραπέζια κρασιά που πίνονται εύκολα μέχρι πυκνά, συμπυκνωμένα κρασιά που έχουν κάποιες ικανότητες παλαίωσης. Η ποικιλία χρησιμοποιείται συχνά παράλληλα με το Cabernet Sauvignon και το Shiraz για την παραγωγή χαρμανιών υψηλής ποιότητας, ιδιαίτερα στο Stellenbosch.

Η ποικιλία είναι μια διασταύρωση του Pinot Noir και του Cinsault με το όνομα Pinotage ένα portmanteau των δύο γονέων του, καθώς το Cinsault ήταν κάποτε γνωστό στη Νότια Αφρική ως Hermitage. Το σταφύλι είναι μια ενδοειδική διασταύρωση και όχι μια υβριδική ποικιλία Vitis vinifera.

Η ιστορία της καλλιέργειας Pinotage
Η ποικιλία καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά από τον επιστήμονα Abraham Perold το 1925, αν και οι λίγοι σπόροι που έδωσε η διασταύρωση φυτεύτηκαν στον κήπο του στο Stellenbosch και στη συνέχεια ξεχάστηκαν. Ο Perold ήταν ο πρώτος καθηγητής αμπελουργίας στο Πανεπιστήμιο Stellenbosch. Τα αμπέλια βρέθηκαν από άλλον ερευνητή μερικά χρόνια αργότερα, εμβολιασμένα σε υποκείμενα ανθεκτικά στις ασθένειες και οι πρώτες εμπορικές φυτεύσεις έγιναν το 1935.

Το 1941, ο Charl Theron de Waal παρήγαγε το πρώτο βαρέλι κρασιού Pinotage, στο Stellenbosch. Το όνομα εμφανίστηκε σε μια ετικέτα κρασιού για πρώτη φορά το 1961 ως SFWs 1959 Lanzerac Pinotage.

Γιατί ο Perold αποφάσισε να διασταυρώσει το Pinot Noir, τον πρίγκιπα των γαλλικών κόκκινων ποικιλιών σταφυλιού, με το ταπεινό Hermitage; Δεν άφησε σημειώσεις που να εξηγούν την επιλογή του. Υπήρχε όμως γενικός ενθουσιασμός με τα αποτελέσματα των πρώιμων εμπορικών φυτεύσεων αμπέλων Pinotage. Τα σταφύλια ωρίμασαν νωρίς, τα υψηλά επίπεδα σακχάρου επιτεύχθηκαν εύκολα και τα αμπέλια παρέμειναν υγιή και ζωηρά. Τα πρώιμα κρασιά έδειχναν επίσης ένα βαθύτερο, πιο έντονο ρουμπινί χρώμα από οποιαδήποτε από τις δύο μητρικές ποικιλίες.

Η ιστορία έπαιξε επίσης έναν παράγοντα στο δύσκολο ταξίδι του Pinotage. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, οι εθνικές συμβάσεις οινοποίησης (με επικεφαλής την Ένωση Συνεταιριστικών Οινοπαραγωγών της Νότιας Αφρικής ή KWV) ευνόησαν την ποσότητα έναντι της ποιότητας. Η φυσικά υψηλής απόδοσης ποικιλία Pinotage παρήχθη σε αμέτρητα ανούσια κρασιά και η δημοτικότητα έφτασε σε χαμηλά επίπεδα κατά τη δεκαετία του 1980.

Ευτυχώς, η αύξηση της δημοτικότητας τη δεκαετία του 1990 μετά την άρση των κυρώσεων που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ έχει δει μια κίνηση προς την ποιότητα. Σε αυτό βοήθησε η ίδρυση του Pinotage Association το 1995, μιας ομάδας παραγωγών που επιδιώκουν να υπερασπιστούν την ποικιλία, αλλά ουσιαστικά η ιστορία γράφτηκε στον Διεθνή Διαγωνισμό Οίνου και Ποτών του 1991 στο Λονδίνο, όταν το Kanonkop Pinotage έλαβε το Robert Mondavi Trophy ως το καλύτερο κόκκινο κρασί και ο Beyers Truter, τότε οινοποιός στο Kanonkop, ορίστηκε ως Διεθνής Οινοποιός της Χρονιάς.

Οι κριτές επαίνεσαν το Pinotage ως μια «εξαιρετική ποικιλία κρασιού και σταφυλιού με τεράστιες δυνατότητες», με την υπόσχεση να είναι το «μέλλον της Νότιας Αφρικής», προτρέποντας ότι «το Pinotage πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη». Έκτοτε, δημιουργήθηκε μια ξεχωριστή κατηγορία για το Pinotage, τοποθετώντας το στο ίδιο επίπεδο με τις παραδοσιακές ευρωπαϊκές ποικιλίες.

Αμπελουργία και οινοποίηση
Το Pinotage είναι μια ανθεκτική, παραγωγική ποικιλία, αλλά έχει προβλήματα με ιογενείς ασθένειες και είναι ιδιότροπη με το terroir και την οινοποίηση. Τα καλύτερα παραδείγματα του κρασιού προέρχονται από θαμνώδη αμπέλια: μια μορφή εκπαίδευσης αμπέλου που είναι κοινή στη νότια Γαλλία, το σπίτι του Cinsault. Το pinotage συνήθως ωριμάζει νωρίς με υψηλές αποδόσεις και επίπεδα σακχάρου που απαιτούν περιοριστική διαχείριση αμπελώνα.

Στο Pinotage αρέσουν οι ηλιόλουστες τοποθεσίες, αλλά η υπερβολική ζέστη στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου μπορεί να προκαλέσει στα σταφύλια ένα δυσάρεστο άρωμα ακετόνης ή να αποκτήσουν χαρακτήρα καμένου καουτσούκ. Τα σταφύλια έχουν ιδιαίτερα σκληρή φλούδα που συνεισφέρει σε άφθονη ποσότητα τανίνης.

Χρειάζεται πολλή προσοχή και κατά τη διαδικασία της ζύμωσης: εάν είναι ψηλή θερμοκρασία, μπορεί να ενθαρρύνει την ανάπτυξη των γεύσεων που μοιάζουν με ακετόνη. Οι οινοπαραγωγοί μπορεί να περιορίσουν την ποσότητα της επαφής με την φλούδα και να περιορίσουν τον χρόνο διαβροχής σε μια προσπάθεια να το αναιρέσουν. Τα τελευταία χρόνια, πιο ανοιχτόχρωμα Pinotage παρόμοια με Pinot Noir με υψηλή οξύτητα από σταφύλια που μαζεύτηκαν νωρίς έχουν γίνει δημοφιλή.

Εκτός Νότιας Αφρικής, το Pinotage είχε μικρή επιτυχία. Καλλιεργείται σε μικρές ποσότητες στο βόρειο νησί της Νέας Ζηλανδίας, ιδιαίτερα στο Hawke’s Bay και στο Auckland. Βρίσκεται επίσης σε περιοχές της Καλιφόρνια, της Βραζιλίας, Ελβετίας, του Καναδά, του Ισραήλ και της γειτονικής Ζιμπάμπουε.

Νότια Αφρική
Η πλειονότητα των φυτεύσεων του Pinotage στον κόσμο βρίσκεται στη Νότια Αφρική, όπου αποτελεί μόλις το 6% της συνολικής έκτασης του αμπελώνα, αλλά θεωρείται σύμβολο των χαρακτηριστικών οινοποιητικών παραδόσεων της χώρας. Είναι απαραίτητο συστατικό (30-70%) στα «Cape blends» μαζί με Cabernet Sauvignon & Merlot,. Εδώ παράγεται σε όλη τη γκάμα των στυλ, από εύκολο στην κατανάλωση κρασί και ροζέ μέχρι κρασί παλαιωμένο σε βαρέλι που προορίζεται για παλαίωση. Φτιάχνεται επίσης σε ένα ενισχυμένο στυλ «Port wine», ακόμη και σε κόκκινο αφρώδες κρασί. Ένα λευκό κρασί Pinotage παράγεται τώρα από έναν μικρό αριθμό οινοποιών στη Νότια Αφρική, ένα παράδειγμα από την Oude Compagnies Post στην κοιλάδα Tulbagh. Η τελευταία και ταχύτερα αναπτυσσόμενη τάση είναι η παραγωγή καφέ Pinotage.

Αμπελουργία και οινοποίηση
Τα αμπέλια είναι ζωηρά όπως το μητρικό τους Cinsaut και είναι εύκολο να αναπτυχθούν, ωριμάζουν νωρίς με υψηλά επίπεδα σακχάρων. Το Pinotage μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω του συστήματος με πέργκολα ή ως θάμνοι. Οι παλαιότεροι αμπελώνες Pinotage φυτεύονται κυρίως ως θάμνοι και θεωρείται ότι προσφέρουν μεγαλύτερη συγκέντρωση φρούτων και βάθος στο κρασί. Έχει τη δυνατότητα να παράγει αποδόσεις 120 hl/ha, αλλά τα παλαιότερα αμπέλια τείνουν να μειώνουν τις αποδόσεις τους έως και 50 hl/ha. Ο περιορισμός της απόδοσης αντιμετωπίζεται μέσω του water stress και της αραίωσης των τσαμπιών. Στην οινοποίηση, ο έλεγχος του πάχους του σταφυλιού και του χαρακτήρα του οξικού ισοαμυλεστέρα είναι δύο σημαντικά ζητήματα. Η πτητική οξύτητα είναι ένα άλλο πιθανό σφάλμα κρασιού που μπορεί να κάνει το Pinotage να έχει γεύση σαν ξύδι βατόμουρου. Από τη δεκαετία του 1990, περισσότεροι οινοποιοί χρησιμοποίησαν μεγάλες και δροσερές περιόδους ζύμωσης για να ελαχιστοποιήσουν τους πτητικούς εστέρες καθώς και την έκθεση στη γαλλική και αμερικανική βελανιδιά.

Το σταφύλι έχει φυσικά υψηλή περιεκτικότητα σε τανίνες, οι οποίες μπορούν να εξημερωθούν με περιορισμένο χρόνο διαβροχής, αλλά η μείωση της επαφής με την φλούδα μπορεί επίσης να μειώσει τον χαρακτήρα του βατόμουρου και του φρούτου damson που μπορεί να παράγει το Pinotage. Ορισμένοι οινοπαραγωγοί έχουν πειραματιστεί με το να αφήνουν τα σταφύλια να ωριμάσουν πολύ πριν από τον τρύγο χρησιμοποιώντας περιορισμένη έκθεση σε βελανιδιά ως άλλο μέσο για να δαμάσουν τα πιο αρνητικά χαρακτηριστικά του σταφυλιού, διατηρώντας παράλληλα το φρουτώδες του. Οι νεότεροι κλώνοι έχουν δείξει επίσης κάποιες δυνατότητες.

Τα τελευταία χρόνια οι νοτιοαφρικανοί οινοπαραγωγοί πειραματίστηκαν με την παραγωγή Pinotage σε πιο ελαφρύ στυλ, μαζεύοντας νωρίτερα σταφύλια για χαμηλότερη ζάχαρη και χρησιμοποιώντας ολόκληρα τσαμπιά στη ζύμωση για να αυξήσουν την οξύτητα, ένα στυλ που μοιάζει περισσότερο με το μητρικό σταφύλι Pinot Noir.

Μερικά από τα καλύτερα Pinotage:

Kanonkop Black Label Pinotage, Stellenbosch, South Africa
Stellenbosch  € 146                   93 / 100

Diemersdal Estate The Journal Pinotage, Durbanville, South Africa,  Durbanville  € 31              93 / 100

Scions of Sinai ‘Feniks’, Stellenbosch, South Africa
Stellenbosch € 30                     93 / 100

Beeslaar Pinotage, Stellenbosch, South Africa
Stellenbosch  € 47                    92 / 100

Delheim Vera Cruz Estate Pinotage, Stellenbosch, South Africa Stellenbosch € 32         92 / 100

Spioenkop Pinotage, Elgin, South Africa
Elgin  € 30                                    92 / 100

Wolf and Woman Pinotage, Swartland, South Africa
Swartland € 23                                92 / 100

Ashbourne Pinotage, Hemel-en-Aarde Valley, South Africa
Hemel-en-Aarde Valley € 46       91 / 100

Kanonkop Estate Pinotage, Stellenbosch, South Africa
Stellenbosch  € 38                          91 / 100

B Vintners Liberte, Stellenbosch, South Africa
Stellenbosch  € 28                         91/100

Με στοιχεία από το wine-searcher.com, pinotage.co.za