Ποιος είναι ο ρόλος του προσανατολισμού σε ένα αμπελώνα

 

 

Έχουμε συνειδητοποιήσει πλέον όλοι μας, ίσως με το χειρότερο τρόπο, ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ και καθίσταται πλέον επιτακτική η ανάγκη δραστικών αλλαγών. Μοιραία και στο τρόπο που παράγεται το κρασί, αρχής γενομένης από την αμπελοκαλλιέργεια.

 

Είναι δεδομένο ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα οδηγήσει την αμπελοκαλλιέργεια σε χώρες βορειότερες και ψυχρότερες, όπου μέχρι τώρα η καλλιέργεια της αμπέλου ήταν σχεδόν αδύνατη, όπως και σε τόπους και περιοχές με μεγαλύτερο υψόμετρο. Θα υιοθετηθούν ποικιλίες αμπέλου που θα είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στην ξηρασία και σε θερμότερα κλίματα, αλλά και σε διαφορετικές αμπελουργικές τεχνικές και επιλογές που μέχρι τώρα δεν ήταν αναγκαίες, ειδικά σε κάποιες παραδοσιακές περιοχές.

 

Ο προσανατολισμός της πλαγιάς, δηλαδή το σημείο του ορίζοντα προς το οποίο κοιτάζει μια πλαγιά, έπαιζε πάντα σημαντικό ρόλο στη φύτευση ενός αμπελώνα και από ότι φαίνεται θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές στα μέχρι τώρα κριτήρια, που θα σχετίζονται με τα νέα κλιματικά δεδομένα.

 

Ανάλογα με το κλίμα της περιοχής, θα πρέπει να επιλέγονται διαφορετικές πλαγιές ώστε το όφελος της αμπελοκαλλιέργειας να είναι το μέγιστο δυνατό.

 

Θα πρέπει να έχουμε υπόψιν βέβαια ότι οι πλαγιές που βλέπουν προς τον ήλιο κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της ημέρας (οι νότιες όψεις στο βόρειο ημισφαίριο και οι βόρειες όψεις στο νότιο ημισφαίριο) είναι οι πιο θερμές και αυτές που κοιτούν μακριά από τον ήλιο είναι οι πιο δροσερές. Η επίδραση όμως της όψης τροποποιείται κι από άλλες κλιματικές παραμέτρους. Για παράδειγμα, ο βαθμός θέρμανσης κατά τη διάρκεια της ημέρας αυξάνεται ή μειώνεται ανάλογα με την ηλιοφάνεια και από την προστασία ή την έκθεση προς τον άνεμο.

 

Οι διαφορές στη θερμοκρασία του εδάφους είναι επίσης σημαντικές, όχι μόνο για τη θρέψη του αμπελιού, αλλά και για την ανάπτυξη και την καρποφορία του φυτού της αμπέλου.

 

Σε ψυχρά κλίματα όπου τα καλοκαίρια είναι δροσερά και οι μέσες θερμοκρασίες  είναι χαμηλές, οι βόρειες πλαγιές θα πρέπει να αποφεύγονται και να προτιμώνται οι νότιες (Ν, ΝΑ και ΝΔ) ώστε να επιτρέπεται η μέγιστη συσσώρευση θερμότητας, για να μπορούν τα σταφύλια να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν σωστά.

 

Αξιοσημείωτα τέτοια παραδείγματα με νότιο/νοτιοανατολικό προσανατολισμό είναι η Côte d’Or της Βουργουνδίας, όπως και οι κοιλάδες του Mosel και του Ρήνου, από όπου προέρχονται μερικά από τα κορυφαία κρασιά της βόρειας Ευρώπης.

 

Το κλειδί όμως σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η κλίση των αμπελώνων και ο έλεγχος του παγετού. Όσο πιο απότομη είναι η πλαγιά, τόσο περισσότερο θα επηρεάσει ο προσανατολισμός και το μεσοκλίμα του αμπελώνα

 

Ο νότιος προσανατολισμός μπορεί να οδηγήσει σε παρατεταμένη θέρμανση των φυτών τις ηλιόλουστες μέρες του χειμώνα, σε σχέση με τις βόρειες πλαγιές. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μειωμένη αντίσταση των αμπελιών στο κρύο, με δυσάρεστα επακόλουθα για τα φυτά όταν έρθουν απότομα οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Το σχίσιμο του φλοιού και ο τραυματισμός του κορμού στα αμπέλια, που παρατηρείται περιστασιακά, σχετίζεται με την απότομη αλλαγή στις θερμοκρασίες μετά από παρατεταμένη θέρμανση του κορμού τις ηλιόλουστες μέρες του χειμώνα.

 

Σε περιοχές όπου το κλίμα είναι θερμό με ζεστά καλοκαίρια και ήπιους ή κρύους χειμώνες, οι ανατολικές, οι βόρειες και οι βορειοανατολικές πλαγιές είναι σαφώς προτιμότερες για πολλούς και διάφορους λόγους.

 

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα του ανατολικού προσανατολισμού, σε σχέση με το δυτικό, είναι η έκθεση των αμπελιών στον πρωινό ήλιο. Αυτός εξατμίζει νωρίτερα την δροσιά και κατά συνέπεια μετριάζει τον κίνδυνο για την υγεία των σταφυλιών, που προκαλείται από την υγρασία ανάμεσα στα φύλλα της αμπέλου, κάτι που ευννοεί μυκητιακές ασθένειες, όπως ο περονόσπορος ή ο βοτρύτης.

 

Η υψηλή επίδραση του ήλιου το μεσημέρι έχει μειωμένη επιρροή στους αμπελώνες με ανατολικό προσανατολισμό, καθώς οι περιπτώσεις υπερθέρμανσης και ηλιακών εγκαυμάτων των σταφυλιών είναι πολύ λιγότερες. Μια επίδραση καθόλου επιθυμητή σε ευαίσθητες ποικιλίες όπως το Ξινόμαυρο και το Pinot Noir,καθώς αλλοιώνεται ο ποικιλιακός τους χαρακτήρας και τα αρώματα των κρασιών τους θυμίζουν μαγειρεμένα, αντί για φρεσκοκομμένα φρούτα.

 

Οι αμπελώνες με ανατολική έκθεση καταγράφουν επίσης χαμηλότερες θερμοκρασίες μεταξύ των συστάδων, κάτι που είναι ευεργετικό, ειδικά για τις ερυθρές ποικιλίες που χρειάζονται μακρά περίοδο ωρίμασης. Έτσι, εισπράττοντας το πιο ευεργετικό μέρος της ηλιακής ενέργειας, η φωτοσύνθεση των αμπελιών γίνεται σε πιο αργό ρυθμό.

 

Ο λόγος που ο ανατολικός προσανατολισμός είναι πιο σημαντικός σήμερα από ό,τι στο παρελθόν, είναι κυρίως η καθυστερημένη ωρίμαση των σταφυλιών, κάτι που παλαιότερα ήταν ένα πραγματικό πρόβλημα, καθώς δεν προλάβαιναν να ωριμάσουν. Σήμερα όμως, με την υπερθέρμανση του πλανήτη και τις δραματικές αλλαγές που συμβαίνουν, αυτό το μειονέκτημα έχει μετατραπεί σε πλεονέκτημα.

 

Στέφανος ΚόγιαςDipWSET