Τι είναι οι κλώνοι αμπέλου;

Μια έννοια διαδεδομένη αλλά που δεν πολυσυζητείται είναι ο κλώνος,

Ο όρος «κλώνος αμπέλου» μπορεί να φέρει στο μυαλό εικόνες τρελών επιστημόνων που κάνουν πειράματα χωμένοι σε χημικά εργαστήρια, αλλά στην αμπελουργία δεν εννοούμε αυτό. Όταν μιλάμε για κλώνους αμπέλου εννοούμε ότι οι καλλιεργητές σταφυλιών έχουν επιλέξει και διαδώσει τα καλύτερα αμπέλια τους ανά τους αιώνες.

Ένας κλώνος, είναι μια κοπή που λαμβάνεται από μια υπάρχουσα άμπελο. Το αμπέλι επιλέγεται λόγω συγκεκριμένων χαρακτηριστικών που ένας καλλιεργητής θέλει να αναπαραγάγει, όπως αυξημένη αντοχή στις ασθένειες ή ποιότητα των φρούτων κ.α. Επειδή αυτή η κοπή προήλθε απευθείας από μια άλλη άμπελο παρά το γεγονός ότι είναι  αποτέλεσμα δύο φυτών διασταύρωσης, η κοπή θεωρείται  γενετικά ταυτόσημη με τη «μητρική άμπελο».

Πριν από μερικά χρόνια, επισκεφθήκαμε τα φυτώρια αμπέλου Μπακασέτα VNB (απ όπου δανειστήκαμε και το φωτογραφικό υλικό), στο Λεόντιο Νεμέας, το οποίο  ασχολείται με τον πολλαπλασιασμό της αμπέλου εδώ και 40 περίπου χρόνια.  Κατα την διάρκεια της 3ημερης παραμονής μας στην περιοχή, συνομιλώντας με τον Κώστα Μπακασέτα, είχαμε την ευκαιρία να λύσουμε αρκετές από τις απορίες μας για το θέμα των κλώνων και της κλωνικής επιλογής που πρέπει να δούμε με περισσότερη προσοχή τα χρόνια που έρχονται για πολλούς λόγους. Δείτε το επεισόδιο του Γεύσεις και Οίνος στη Νεμέα εδώ.

«Αυτό που κάνουμε στην πραγματικότητα είναι μια επιλογή των καλύτερων αμπέλων», λέει η Marta Kraftzeck, οινοποιός της Scheid Family Wines στο Monterey County, Καλιφόρνια. «Κάποιος περπατούσε στον αμπελώνα μια μέρα και σκέφτηκε,« Ουάου, αυτό το αμπέλι μοιάζει πολύ διαφορετικό από αυτό το άλλο αμπέλι, οπότε θα το δοκιμάσω και θα το αναπαραγάγω. »

 

Γιατί οι οινοποιοί χρησιμοποιούν κλώνους;

«Είναι ακριβό να φυτέψεις αμπέλια, είτε είναι εδώ είτε οπουδήποτε αλλού στην Ανατολή ή τη Δύση», λέει η Alice Wise, extension agent στην Cornell Cooperative Extension της Suffolk County στο Long Island της Νέας Υόρκης. «Χρειάζονται τουλάχιστον αρκετά χρόνια, μερικές φορές και περισσότερο μέχρι  να ωριμάσει ένα αμπέλι. Δεν γίνετε να χάνεται χρόνος και χρήμα σε κάτι που δεν έχει καλή απόδοση».

«Όταν συζητάω για τους κλώνους που μπορεί να φυτέψει κάποιος, η πρώτη μου ερώτηση είναι: «Σε ποιους απευθύνεται το κρασί; »» λέει ο Nick Hoskins, διευθυντής της αμπελουργίας στο Riversun, φυτώριο φυτών και αμπέλων στο Gisborne της Νέας Ζηλανδίας. «Ένα μπουκάλι 20 $ από ένα 50 $ έχει μεγάλη διαφορά. Θα είχα επίσης ένα μείγμα κλώνων, επειδή έχουν διαφορετική απόδοση σε διαφορετικά χρόνια. Θέλετε να δώσετε στον εαυτό σας την καλύτερη ευκαιρία για να φτιάξετε ένα καλό κρασί κάθε χρόνο.”

Σύμφωνα με τον Wes Hagen, οινοποιό του J. Wilkes Wines στη Santa Barbara της Καλιφόρνια,  κάποιοι κλώνοι μπορεί να είναι ευαίσθητοι στη θερμοκρασία, γεγονός που καθιστά μερικούς πιο κατάλληλους για ορισμένα κλίματα. Ο Hagen λέει ότι ορισμένοι κλώνοι είναι γνωστοί για το βαθύ χρώμα τους, ενώ άλλοι έχουν καλύτερη αντοχή στις ασθένειες. Δίνει επίσης προσοχή στην πυκνότητα του φυλλώματος της αμπέλου, το οποίο επηρεάζει την ωρίμανση και το μέγεθος και μπορεί να επηρεάσει και την ποιότητα. Και, φυσικά, το τελικό κρασί πρέπει να έχει καλή γεύση.

Μόλις ωριμάσει ένα εμβολιασμένο αμπέλι, παράγοντες όπως ο καιρός, οι γεωργικές πρακτικές και ο τύπος του εδάφους, μπορούν να επηρεάσουν μεταξύ άλλων, το τελικό αποτέλεσμα του κρασιού. Ίσως είναι καλύτερο να σκεφτείτε κλώνους από άποψη τάσεων παρά εγγυήσεων.

«Πρέπει να φυτέψεις κάτι και πρέπει να ασχοληθείς με το κλωνικό σύστημα για να φυτέψεις έναν εμπορικό αμπελώνα», λέει ο Hagen. “Δεν λέω ότι ο κλώνος δεν έχει σημασία, αλλά είναι ένα γρανάζι σε ένα απίστευτα περίπλοκο σύστημα.”

Διαβάστε σχετικά: Μία συζήτηση γύρω από την κλωνική επιλογή των ελληνικών ποικιλιών αμπέλου

«Μπορείτε να συζητάτε για ώρες σχετικά με έναν κλώνο που σας δίνει δομή ή άρωμα, αλλά όποιος κλώνος κι αν επιλεγεί θα αντιδράσει στο κλίμα του αμπελώνα σας, στις γεωργικές σας πρακτικές, στη χρήση φυτοφαρμάκων, ζιζανιοκτόνων, μυκητοκτόνων, θα επηρεαστεί από το αν ποτίζεται ή όχι, από την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος, από το πόσο βαθιά πηγαίνουν οι ρίζες κ.ο.κ. Όλα αυτά τα πράγματα παίζουν σημαντικό ρόλο», λέει ο Peter Neptune MS, ιδρυτής της Neptune School of Wine στην Orange County της Καλιφόρνια.

 

Από πού παίρνουν οι αμπελώνες τους κλώνους τους;

Η σύγχυση σχετικά με τη λέξη «κλώνος» είναι ο λόγος για τον οποίο η Νάνσι Γλυκ, ιστορικός του Foundation Plant Services (FPS) στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Ντέιβις, λέει ότι αυτή και οι συνεργάτες της αναφέρονται στους κλώνους αμπέλου ως «επιλογές αμπέλου».

Το FPS είναι μια από τις κύριες οδούς που οι καλλιεργητές σταφυλιών στις ΗΠΑ μπορούν να εισάγουν κλώνους εκτός συνόρων.  Οι επιστήμονες δοκιμάζουν και τεστάρουν  τα μοσχεύματα για ασθένειες προτού τα δώσουν σε καλλιεργητές. Αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει χρόνια. Σε κάθε κλώνο που έρχεται μέσω του FPS δίνεται ένας αριθμός αναφοράς, όπως ο κλώνος Chardonnay FPS 04.

Διαβάστε κι αυτό: Γνωρίστε τις νέες ποικιλίες σταφυλιών του Bordeaux

Αμερικανοί ερευνητές άρχισαν να αναζητούν νέους κλώνους αμπέλου κατά τα μέσα του 20ού αιώνα για τη διαφοροποίηση των αμπέλων των ΗΠΑ. Μοσχεύματα εισήχθησαν από την FPS από όλο τον κόσμο.

Υπάρχουν κι άλλοι οργανισμοί που καταγράφουν επίσης κλωνικές επιλογές, όπως το γαλλικό κυβερνητικό ερευνητικό συλλογικό όργανο που επιτρέπει μόνο εγχώριες επιλογές με το εμπορικό σήμα ENTAV-INRA. Παρόμοιοι κλώνοι μπορούν να έχουν περισσότερους από έναν αριθμούς εάν είχαν εισαχθεί στις ΗΠΑ πριν από τη δημιουργία του ENTAV-INRA.

Ένα παράδειγμα είναι ο κλώνος Pinot Noir FPS 38, ο οποίος φέρεται να είναι ο γαλλικός κλώνος 459. Ωστόσο, αυτό δεν είναι αποδεδειγμένο επειδή εισήχθη πριν από την ύπαρξη του ENTAV-INRA. Επομένως, δεν είναι πιστοποιημένος από τη γαλλική κυβέρνηση.

 

Ποιοι είναι μερικοί δημοφιλείς κλώνοι σταφυλιών;

Υπάρχουν διάφοροι κλώνοι διαθέσιμοι για σχεδόν κάθε ποικιλία σταφυλιών. Τρεις από τις πιο φυτευμένες ποικιλίες είναι οι Chardonnay, Pinot Noir και Cabernet Sauvignon. Με χιλιάδες κλώνους διαθέσιμους, πολλοί παράγοντες επηρεάζουν αυτό που φυτεύεται σε έναν αμπελώνα.

Π.χ. ο κλώνος Wente είναι ο πιο γνωστός κλώνος Chardonnay στην Καλιφόρνια, επειδή οι αμπελώνες του Wente στο Livermore ήταν ένας από τους δύο εμπορικά βιώσιμους αμπελώνες Chardonnay που επέζησαν από την απαγόρευση. Πολλά μοσχεύματα αμπέλου έχουν ληφθεί από αυτά τα χρόνια. Υπάρχουν πολλές ξεχωριστές κλωνικές γραμμές που μπορούν να εντοπιστούν πίσω σε αυτές που περιλαμβάνουν τους FPS 04, FPS 17 και FPS 67.

Πριν από την απόκτησή του από το FPS, ο κλώνος Wente ήταν γνωστός για ένα υψηλό ποσοστό μικρότερων μούρων σε κάθε τσαμπί. Όταν το FPS έλαβε μερικά μοσχεύματα Wente στη δεκαετία του 1960, οι επιστήμονες εξάλειψαν τους ιούς του και η υγιής επιλογή κλώνων αναφέρθηκε ως κλώνος 4.

 

Όταν οι ιοί απομακρύνθηκαν, μειώθηκε επίσης η τάση προς τα μικρότερα μούρα. Σήμερα, ο κλώνος είναι γνωστός για αργή ωρίμανση, βαριές συστάδες σταφυλιών που οδηγούν σε υψηλές αποδόσεις ενώ παράλληλα παράγουν αξιόπιστο καλό κρασί.

Τη δεκαετία του 1980, οι οινοποιοί στο Όρεγκον αναζήτησαν κλώνους που θα πετύχαιναν στους δικούς τους αμπελώνες, οπότε εισήγαγαν μια ομάδα γαλλικών μοσχευμάτων Chardonnay και Pinot Noir που έγιναν γνωστοί ως κλώνοι Dijon. Αυτοί τώρα φυτεύονται ευρέως σε όλες τις ΗΠΑ.

Δύο κοινοί κλώνοι Chardonnay είναι οι 76 και 96, και τρεις από τους πιο συνηθισμένους κλώνους Pinot Noir Dijon είναι 667, 777 και 115. Γενικά, οι κλώνοι Dijon είναι γνωστοί για μικρότερα μούρα, νωρίτερη ωρίμανση και πολύ εκφραστικά αρώματα.

Διαβάστε κι αυτό: Λίγα λόγια για την οικογένεια σταφυλιών Pinot

Το DNA των αμπέλων αλλάζει καθώς μεγαλώνουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Συγκεκριμένα, το Pinot Noir είναι επιρρεπές σε μεταλλάξεις. Αρκετοί διάσημοι κλώνοι Pinot Noir έχουν μεταφερθεί στις ΗΠΑ, όπως ο κλώνος Pommard από τη Βουργουνδία, γνωστός για τις δομημένες τανίνες και το έντονο χρώμα και ο κλώνος Wädenswil από την Ελβετία, ο οποίος προσφέρει μεγάλα τσαμπιά και δροσιστική οξύτητα.

Και οι δύο κλώνοι έχουν πολλές επιλογές διαθέσιμες από το FPS και απαιτούν διαφορετικές θεραπείες από ιούς. Άλλοι υποβλήθηκαν από υπάρχοντες αμπελώνες της Καλιφόρνια, όπως ο κομψός κλώνος Swan (FPS 97) και ο πλούσιος κλώνος Mount Eden (FPS 37), και οι δύο πήραν τα ονόματά τους από τους αμπελώνες τους.

Υπάρχουν επίσης αρκετοί διαφορετικοί συνηθισμένοι κλώνοι Cabernet Sauvignon που χρησιμοποιούνται στις ΗΠΑ.  Τα FPS 07 και FPS 08, που κόπηκαν το 1965 από διάφορα μέρη της ίδιας αμπέλου στο Concannon Vineyard στο Livermore της Καλιφόρνια, πιστεύεται ότι προέρχονται από το Μπορντό. Είναι γνωστό ότι παράγουν ποιοτικό κρασί σε υψηλές αποδόσεις και έχουν φυτευτεί ευρέως στην Καλιφόρνια από τη δεκαετία του 1970. Ο γαλλικός κλώνος 337 (επίσης γνωστός ως FPS 47) είναι επίσης δημοφιλής επειδή παράγει συνήθως μικρά μούρα με ισορροπημένες τανίνες και διαθέτει  δομή και κατάλληλη οξύτητα για ωρίμανση.

Με κυμαινόμενες θερμοκρασίες και ακανόνιστα καιρικά μοτίβα, οι κλώνοι μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο για την αντιμετώπιση αυτών των αλλαγών.

«Ένα από τα ενδιαφέροντα πράγματα για το μέλλον είναι η εύρεση των κλώνων που έχουν καλύτερη απόδοση σε διαφορετικές περιοχές και κλίματα», λέει ο Dave Nagengast, αντιπρόεδρος στο Scheid Family Wines. «Καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία, η αλλαγή  κινείται γρήγορα, αλλά όχι μέσα σε μια νύχτα. Απλά πρέπει να προσαρμοστούμε.”

Θα προσαρμοστεί ο Pinot Noir σε πιο ζεστές κλιματικές συνθήκες; «Αυτό θα είναι ταυτόχρονο με όποιο ριζικό υποκείμενο έχουμε επιλέξει επειδή τα ριζικά υποκείμενα γενικά επιλέγονται για να προσαρμοστούν στη θερμοκρασία του εδάφους, την ικανότητα συγκράτησης νερού του εδάφους κ.λπ. ανθεκτικό στη θερμότητα, ανθεκτικό στην ξηρασία και ανθεκτικό στις ασθένειες. ”

Η κλωνική επιλογή είναι μόνο ένα από τα εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας οινοποιός, επομένως είναι σημαντικό να διατηρηθεί η προοπτική.

«Το κρασί είναι απλά ζυμωμένος χυμός σταφυλιού και αν θέλεις ένα ωραίο ποτό, δεν χρειάζεται να σκεφτείς αυτά τα πράγματα», λέει ο Hagen. “Μου πήρε 25 χρόνια στην επιχείρηση του κρασιού για να καταλάβω πόσο περίπλοκοι είναι οι κλώνοι.”