Τα διαρθρωτικά στοιχεία της Ισπανίας, παγκόσμια πρώτη σε έκταση χώρα σε οινάμπελα, παρουσιάζει το Γραφείο ΟΕΥ της ελληνικής πρεσβείας στη Μαδρίτη.
Αξιοσημείωτο στοιχείο για τους συνεταιρισμούς της Ισπανίας είναι ότι ενώ αποτελούν το 12% των οινοποιείων, διαχειρίζονται το 60% της οινοπαραγωγής με 211.000 αμπελοκαλλιεργητές.

 

Ο ΚΛΑΔΟΣ ΟΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ

 

Εισαγωγή

Η Ισπανία είναι από τις σημαντικότερες παραγωγούς οίνου και προϊόντων μούστου παγκοσμίως. Κατέχει την πρώτη θέση ως προς την επιφάνεια των καλλιεργειών (περίπου 1 εκ. εκτάρια), την τρίτη θέση ως προς το μέγεθος της παραγωγής (έπειτα από τη Γαλλία και την Ιταλία) και την δεύτερη ως προς τον όγκο των εξαγωγών (τέταρτη με βάση την αξία).

Η σπουδαιότητα του κλάδου σε επίπεδο οικονομικό και κοινωνικό καλύπτει ολόκληρη τη χώρα. Τα σημαντικότερα μερίδια παραγωγής σταφυλιού που προορίζονται για παρασκευή οίνου έχουν οι ακόλουθες περιοχές (Αυτονομίες): Καστίλη λα Μάντσα (49%), Εκστρεμαδούρα (9%), Βαλένθια (7%), Καστίλη και Λεόν (6%), Καταλωνία (5%), Αραγωνία, Μούρθια και Ριόχα (4%) και Ανδαλουσία (3%). Επί της συνολικής παραγωγής σταφυλιού, λίγο περισσότερο από το ήμισυ είναι κόκκινα και τα υπόλοιπα λευκά.

Ως προς τις ποικιλίες, οι σημαντικότερες είναι: το λευκό vino blanco airen (24% των καλλιεργειών), το κόκκινο tempranillo (21%) και ακολουθούν τα κόκκινα bobal, garnocha, monastrell και τα λευκά macabeo και pardina.

 

Παραγωγή

Το 2012 ο κλάδος αντιπροσώπευε το 4,9% της τελικής γεωργικής παραγωγής. Η παραγωγή κρασιού, το εν λόγω έτος, ήταν μειωμένη κατά -14,4%, σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, ως προς τον όγκο (οι τιμές αυξήθηκαν κατά 39%). Ο κύκλος εργασιών ανήλθε σε € 1,25 δισ. (αύξηση 25%).

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Παραγωγή κρασιού και μούστου παγκοσμίως και στην Ισπανία (εκατόλιτρα εκ.)
	2010	2011	2012
Παγκοσμίως	265,1	266,8	251,0
ΕΕ	156,4	157,0	144,5
Ισπανία	40,9	37,3	34,6

Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Διατροφής και Περιβάλλοντος

 

Μολονότι η ζήτηση για τα κοινά επιτραπέζια κρασιά μειώνεται, εκείνη για τα ποιοτικά αυξάνεται, ιδίως στις αγορές του εξωτερικού.

Εκ της εσοδείας 2012/13, 13,61 εκ. εκατόλιτρα πρόκειται για κρασιά Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), εκ των οποίων 8,1 εκ. ήταν κόκκινα/ροζέ και 4,4 εκ. λευκά. Από την Κασίλη λα Μάντσα προήλθαν 2,45 εκ. ΠΟΠ, από την Καταλωνία 2,41 εκ. και από τη Ριόχα 1,74 εκ. Επίσης, 2,94 εκ. εκατόλιτρα ήταν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), ενώ τα υπόλοιπα ήταν 3,2 εκ. δεν ήταν ούτε ΠΟΠ ούτε ΠΓΕ. Τέλος, 11,6 εκ. εκατόλιτρα δεν είχαν ένδειξη ποιότητας.

Από την συνολική παραγωγή του 2012 (24,6 εκ. εκατόλιτρα), τα 3,8 εκ. ήταν μούστος (αποσταγμένος, αλλά δίχως να έχει υποστεί ζύμωση). Το 90% της παραγωγής μούστου είναι λευκού είδους.

Δομή κλάδου

Στην Ισπανία υπάρχουν άνω των 4.000 οινοποιείων που παράγουν κρασί, αφρώδη ποτά και λικέρ, τα περισσότερα από τα οποία είναι μικρού και μεσαίου μεγέθους. Οι συνεταιρισμοί αποτελούν το 12% του συνόλου και αντιστοιχούν στο 60% της παραγωγής (σε αυτούς υπάγονται 211.000 καλλιεργητές). Η Καστίλη λα Μάντσα έχει τα περισσότερα οινοποιεία (25%) και έπονται η Καταλωνία (16%), η Καστίλη και Λεόν (11,5%) και η Ανδαλουσία (9%).

Πέραν των μικρομεσαίων οινοποιείων, υπάρχει περιορισμένος αριθμός μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίες διευρύνουν σταδιακά το μερίδιο αγοράς τους. Συγκεκριμένα, λειτουργούν οκτώ εταιρείες με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των € 100 εκ., οι δε πέντε πρώτες σε μέγεθος επιχειρήσεις κατέχουν μερίδιο 28%, επί των συνολικών πωλήσεων.[1] Στις εν λόγω εταιρείες υπάρχει συμμετοχή ξένων κεφαλαίων, όχι όμως σε πλειοψηφικό ποσοστό. Όλες οι προαναφερθείσες ισπανικές εταιρείες έχουν συμφωνίες με ξένες οινοπαραγωγικές επιχειρήσεις, με σκοπό την πρόσβαση σε διεθνείς αγορές.

Τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας κατέχουν μερίδιο 42,1% επί των πωλήσεων. Εκ των επώνυμων προϊόντων, η πρώτη εταιρεία έχει μερίδιο 14,3% (με ετήσιο κύκλο εργασιών περίπου € 340 εκ.) και η δεύτερη 4,6% (€ 290 εκ.).

 

Εξωτερικό εμπόριο

Το 2013 οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά -12,5% σε όγκο, ενώ αυξήθηκαν κατά 5,3% σε αξία. Με κριτήριο την αξία των εξαγωγών, τα εμφυαλωμένα προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης ήταν η σημαντικότερη κατηγορία (40,5% του συνόλου), ακολουθούμενα από τα αφρώδη κρασιά (17,5%). Με βάση τον όγκο, την πρώτη θέση έχουν τα κρασιά άνευ Ονομασίας Προέλευσης ή σε μορφή χύδην (45,3%). Η μέση τιμή του ισπανικού κρασιού που εξήχθη το 2013 ήταν € 1,37 / λίτρο.

Οι κύριες εξαγωγικές αγορές είναι η Γερμανία (15,6% σε αξία και 16% σε ποσότητα), το Ην. Βασίλειο (13,2% και 8,5%), η Γαλλία (9,9% και 19,7%), οι ΗΠΑ (9,5% και 3,7%), η Ελβετία (4,3% και 1,5%) και η Ιταλία (4,1% και 10,2%).

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Ισπανικές εξαγωγές κρασιού ανά χώρα
	2012		2013
Χώρα	Ποσότητα (κιλά χιλ.)	Αξία (€ χιλ.)	Ποσότητα (κιλά χιλ.)	Αξία (€ χιλ.)
Γερμανία	322.297	363.951	300.716	403.988
Ην. Βασίλειο	165.820	333.841	158.486	341.259
Γαλλία	402.411	209.711	369.504	255.794
ΗΠΑ	82.464	242.860	70.165	246.362
Ελβετία	33.828	107.786	27.664	110.679
Ιταλία	281.768	120.003	190.681	106.546
ΣΥΝΟΛΟ	2.140.885	2.453.902	1.873.274	2.582.871

Πηγή: Τελωνεία Ισπανίας

Οι εισαγωγές αυξήθηκαν, σε ποσότητα, κατά 23,9% (€ 160,6 εκ. κιλά) και σε αξία κατά 9,6% (€ 182,2 εκ.). Παραδοσιακά, κύριος προμηθευτής της Ισπανίας είναι η Ιταλία (κυρίως κρασί που προορίζεται για προσμίξεις). Ακριβότερα προϊόντα οίνου είναι όσα εισάγονται από τη Γαλλία (σαμπάνια) και δευτερευόντως από τη Γερμανία, ενώ χαμηλού κόστους είναι εκείνα που εισάγονται από τη Χιλή, την Αργεντινή, την Πορτογαλία και τη Ν. Αφρική.

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Ισπανικές εισαγωγές κρασιού ανά χώρα
	2012		2013
Χώρα	Ποσότητα (κιλά χιλ.)	Αξία (€ χιλ.)	Ποσότητα (κιλά χιλ.)	Αξία (€ χιλ.)
Γαλλία	8.045	75.179	5.851	63.894
Χιλή	38.444	20.899	90.757	44.886
Ιταλία	45.484	31.548	21.991	33.349
Πορτογαλία	24.511	20.233	10.551	13.483
Αργεντινή	4.832	3.032	10.650	6.611
Ν. Αφρική	4.128	2.016	12.659	6.414
Γερμανία	1.384	4.275	2.599	4.271
Ελλάδα	85	558	15	34
ΣΥΝΟΛΟ	129.656	166.277	160.639	182.204

Πηγή: Τελωνεία Ισπανίας

Η πολύ μικρή ποσότητα ελληνικών κρασιών που εισάγεται στην Ισπανία, προορίζεται, στην πλειοψηφία της, για τα εστιατόρια ελληνικής κουζίνας.

 

Κατανάλωση

Τα τελευταία πέντε έτη η κατανάλωση κρασιού μειώθηκε κατά 0,6 λίτρα κατά κεφαλή και η αντίστοιχη δαπάνη κατά € 2,1.

ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Εξέλιξη κατά κεφαλή κατανάλωσης-δαπάνης, περιόδου 2008-2012
	2008	2009	2010	2011	2012
Κατανάλωση (λίτρα)	10,0	9,9	9,6	9,5	9,4
Δαπάνη (€)	24,4	24,7	23,2	23,0	22,3

Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Διατροφής και Περιβάλλοντος

Το 2012 η κατανάλωση των ισπανικών νοικοκυριών ανήλθε σε 453,3 εκ. λίτρα κρασιού και αφρώδους οίνου και η αντίστοιχη δαπάνη σε € 1,026 δισ. Η κατά κεφαλή κατανάλωση ήταν 9,4 λίτρα και η δαπάνη € 22,3. Το μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσης αφορά σε εμφυαλωμένα κρασιά (7,9 λίτρα ανά άτομο, ετησίως) και ακολουθούν το χύμα κρασί (0,9 λίτρα) και τα αφρώδη κρασιά (0,6 λίτρα).

Ως προς την πραγματοποιούμενη δαπάνη, τα εμφυαλωμένα κρασιά κατέχουν επίσης το σημαντικότερο μερίδιο με 83% (€ 18,5 ανά άτομο), τα αφρώδη κρασιά 13% (€ 2,9 ανά άτομο) και το χύμα κρασί 4% (€ 0,9 ανά άτομο).

 

ΠΙΝΑΚΑΣ 5: Κατανάλωση-δαπάνη νοικοκυριών για κρασιά, έτους 2012
	Κατανάλωση		Δαπάνη
	Συνολική (λίτρα εκ.)	Κατά κεφαλή (λίτρα)	Συνολική (€ εκ.)	Κατά κεφαλή (€)
Σύνολο κρασιών και αφρώδων οίνων	435,3	9,4	1.036,7	22,3
Σύνολο κρασιών	408,2	8,9	892,7	19,4
Ανα συσκευασία
Χύμα κρασί	42,8	0,9	41,4	0,9
Συσκευασμένο κρασί	365,3	7,9	851,3	18,5
– Σε φυαλες	252,8	5,5	759,2	16,5
– Σε χάρτινη συσκευασία	85,1	1,8	66,0	1,4
– Σε πλαστική συσκευασία	68,5	1,5	65,1	1,4
– Άλλου είδους συσκευασία	1,7	0	2,4	0,1
Ανά τύπο
1. Ήσυχα κρασιά	135,7	2,9	482,8	10,5
Τοπικά	134,4	2,9	477,6	10,4
Εισαγόμενα	1,3	0	5,2	0,1
– Κόκκινα	104,2	2,3	376,0	8,2
– Λευκά	25,5	0,6	90,1	2,0
– Ροζέ	6,1	0,1	16,7	0,4
2. Ελαφρώς αφρώδη κρασιά	5,9	0,1	19,4	0,4
3. Γλυκά κρασιά	25,9	0,6	109,0	2,4
4. Επιτραπέζια κρασιά	219,9	4,8	238,8	5,2
Τοπικά	167,6	3,6	178,6	3,9
Εισαγόμενα	10,2	0,2	22,6	0,5
– Κόκκινα	122,3	2,7	139,8	3,0
– Λευκά	75,6	1,6	67,2	1,5
– Ροζέ	22,0	0,5	31,8	0,7
– Άλλα	42,1	0,9	37,6	0,8
5. Παραδοσιακοί τοπικοί οίνοι	14,3	0,3	34,0	0,7
6. Αφρώδη κρασιά	27,1	0,6	134,0	2,9

Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Διατροφής και Περιβάλλοντος

 

Την ίδια περίοδο, η κατανάλωση των ήσυχων κρασιών και των παραδοσιακών τοπικών οίνων αυξήθηκε, ενώ μειώθηκε εκείνη των επιτραπέζιων και των αφρώδων οίνων.

Το μεγαλύτερο μέρος των αγορών πραγματοποιείται στα σουπερμάρκετ (59,6%) και εν συνεχεία στις υπεραγορές (21,3%), στις κάβες (6,3%), στους συνεταιρισμούς (1,1%) και σε άλλα εμπορικά καταστήματα (11,7%).

ΠΙΝΑΚΑΣ 6: Εξέλιξη κατανάλωσης ανά τύπο κρασιού, περιόδου 2008-2012 (2008=100)
	2008	2009	2010	2011	2012
Παραδοσιακά, τοπικά κρασιά	100	123	124	118	115
Ήσυχα κρασιά	100	112	111	110	106
Επιτραπέζια κρασιά	100	91	89	87	90
Αφρώδη κρασιά	100	90	79	84	81

Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Διατροφής και Περιβάλλοντος

 

(α) Επιτραπέζιοικαιτοπικοίοίνοι

Την περίοδο 2012/2013 παρήχθησαν 13,6 εκ. εκατόλιτρα κρασιού ΠΟΠ, 11,56 εκ. εκατόλιτρα κρασιού άνευ γεωγραφικής ένδειξης (Indicacion Geografica), 3,27 εκ. εκατόλιτρα κρασιού μονοποικιλιακού όχι ΠΟΠ (Denominacion de Origen Protegida) και 2,94 εκ. εκατόλιτρα κρασιού ΠΓΕ (Indicacion Geografica Protegida)[2]. Τα προαναφερθέντα επιτραπέζια και τοπικά κρασιά αντιπροσωπεύουν το 58,5% του συνόλου της ισπανικής παραγωγής κρασιού, πρόκειται δε στην πλειοψηφία τους για λευκά κρασιά (53%).

Οι τοπικοί οίνοι (vinos de la Tierra) φέρουν χαρακτηριστικά που οφείλονται στις περιβαλλοντικές συνθήκες και τον τρόπο καλλιέργειάς τους. Όσον αφορά στα επιτραπέζια κρασιά (vinos de mesa), πρόκειται για ποικιλίες που είτε προέρχονται από σταφύλια μη προσδιορισμένης κατηγορίας, είτε αποτελούν προσμίξεις, δεν φέρουν δε ένδειξη εσοδείας.

Η κατανάλωση επιτραπέζιων και τοπικών κρασιών παρουσιάζει διαχρονικά μείωση, αν και αντιπροσωπεύει κάτι περισσότερο από το ήμισυ του όγκου πωλήσεων που πραγματοποιούνται μέσω των οργανωμένων δικτύων διανομής. Η τάση αυτή συνοδεύεται από αύξηση του βαθμού συγκέντρωσης της παραγωγής, με τις μεγάλες εταιρείες να διευρύνουν τα μερίδια αγοράς, εις βάρος των ΜΜΕ.

Το 2012 εξήχθησαν 934 εκ. λίτρα κρασιού δίχως ονομασία προέλευσης χύμα (ετήσια μείωση -20,3%), αξίας € 420,1 εκ. (αύξηση 8,6%) και 456,9 εκ. λίτρα κρασιού δίχως ονομασία προέλευσης εμφιαλωμένα (αύξηση 6,4%) αξίας € 440,6 εκ. (αύξηση 18,8%). Οι κυριότερες αγορές είναι η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Ην. Βασίλειο και η Πορτογαλία.

Οι εισαγωγές στην συγκεκριμένη κατηγορία είναι παραδοσιακά μικρές. Το 2012 η χαμηλή τοπική παραγωγή και η υψηλές τιμές είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των εισαγωγών χύμα κρασιού, κυρίως από τη Χιλή.

 

(β) Κρασιά Ονομασίας Προέλευσης

Η Ισπανία διαβαθμίζει την παραγωγή κρασιών Ονομασίας Προέλευσης σε τέσσερις κατηγορίες, που καλύπτουν 85 γεωγραφικές ζώνες:

 

Vino de Pago

Η παραγωγή γίνεται σε περιοχές με εφαρμογή πολύ αυστηρών κριτηρίων. Ο προσδιορισμός αποδίδεται σε ανεξάρτητα κτήματα. Σήμερα υπάρχουν τέτοιες 11 ζώνες (8 στην Καστίλη λα Μάντσα και 2 στη Ναβάρα).

 

Denominacion de Origen Calificada

Αποδίδεται σε περιοχές με αποδεδειγμένο ιστορικό παραγωγής καλής ποιότητας. Στην συγκεκριμένη κατηγορία υπάρχουν 2 ζώνες (Ριόχα και Πριοράτ).

 

Denominacion de Origen

Αποδίδεται σε περιοχές με παραγωγή κρασιού μέσης ποιότητας. Υπάρχουν 67 ζώνες.

 

Vino de Calidad con Indicacion Geografica

Στην εν λόγω κατηγορία κατατάσσονται περιοχές όπου η παραγωγή βρίσκεται σε αρχικό στάδιο. Υπάρχουν 6 ζώνες.

Οι καλλιεργητές αριθμούν τους 137.600, λειτουργούν δε 3.229 οινοποιεία-εμφυαλωτήρια και 801 απλά οινοποιεία. Η παραγωγή το 2012 ανήλθε σε 12,6 εκ. εκατόλιτρα (ετήσια μείωση -8%). Τα κόκκινα και ροζέ κρασιά αντιπροσωπεύουν το 64,6% της παραγωγής, το δε υπόλοιπο είναι λευκά κρασιά. Η παραγωγή ανά περιοχή έχει ως ακολούθως: Καστίλη λα Μάντσα 19,4%, Καταλωνία 19,1%, Ριόχα 13,8%, Καστίλη και Λεόν 11,7%, Βαλένθια 9%, Αραγωνία 6,9%, Ναβάρα 4,7%, Χώρα των Βάσκων 4,6% και Ανδαλουσία 4,3%.

 

Οι εξαγωγές εμφυαλωμένου κρασιού ονομασίας προέλευσης ήταν, το 2012, 343,5 εκ. λίτρα (ετήσια αύξηση 10%), αξίας € 1.013,6 εκ. (αύξηση 9,8%) και του χύμα 62,6 εκ. λίτρα (αύξηση 8,4%), αξίας € 45,2 εκ. (αύξηση 3,8%). Το ήμισυ του όγκου των εξαγωγών αφορά κόκκινο κρασί. Οι σημαντικότερες αγορές για τα εμφυαλωμένα ισπανικά κρασιά ονομασίας προέλευσης είναι: Ην. Βασίλειο (€ 184,1 εκ.), Γερμανία (€ 154,5 εκ.), ΗΠΑ (€ 139,9 εκ.), Ελβετία (€ 82 εκ.), Ολλανδία (€ 56,8 εκ.), Καναδάς (€ 47,6 εκ.), Κίνα (€ 46,2 εκ.), Μεξικό (€ 33,1 εκ.), Σουηδία (€ 32,8 εκ.) και Γαλλία (€ 31,1 εκ.).

Οι εισαγωγές το 2012 αυξήθηκαν κατά 71% σε όγκο και 1,2% σε αξία (κυρίως Ιταλία).

(γ) Αφρώδης οίνοι

Η παραγωγή αφρώδων οίνων ήταν, το 2012, 243,2 εκ. φυάλες (ετήσια αύξηση 1,5%), ο κύριος όγκος της οποίας κατευθύνθηκε στο εξωτερικό. Η εσωτερική αγορά παρουσίασε μείωση της τάξης του 6,3% (81,8 εκ. φυάλες).

Το 49% των εμπορευόμενων αφρώδων οίνων ήταν τύπου brut, το 29% ημίξηροι, το 12% extra brut και το 10% ξηροί. Το 90% των αφρώδων οίνων είχε μέση περίοδο ωρίμανσης 9 μήνες, το 12% ήταν reserva (ωρίμανση τουλάχιστον 15 μηνών) και το 2% ήταν grand reserva (ωρίμανση τουλάχιστον 30 μηνών).

Η παραγωγή αφρώδων οίνων εμφανίζει υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, με την πρώτη εταιρεία του κλάδου να αντιπροσωπεύει το 46,9% της παραγωγής (ετήσιες πωλήσεις αξίας € 263,3 εκ.), τη δεύτερη το 18,5% (€ 119 εκ.) και την τρίτη το 12,3% (€ 71 εκ.). Το 90% των πρώτων δώδεκα παραγωγών ανευρίσκεται στην Καταλωνία.

Οι εξαγωγές ανήλθαν το 2012 σε 161,4 εκ. φυάλες αφρώδων οίνων (αύξηση 6%), με προορισμό τη Γερμανία (39,5 εκ. φυάλες), το Ην. Βασίλειο (35,9 εκ.), το Βέλγιο (25,3 εκ.), τη Γαλλία (5 εκ.) και τη Φινλανδία (2,9 εκ.). Οι εισαγωγές ήταν μόλις 3,7 εκ. (ετήσια αύξηση 0,3%).

 

(δ) Μούστος

Το 2012 η παραγωγή μούστου ανήλθε σε 5 εκ. εκατόλιτρα (ετήσια μείωση -6,4%). Το 64,4% της παραγωγής προέρχεται από λευκά κρασιά. Το 80% της παραγωγής πραγματοποιείται στην Καστίλη λα Μάντσα, το δε 95% αυτής από 15 εταιρείες. Οι εξαγωγές αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την δραστηριότητα στον εν λόγω κλάδο, ανερχόμενες σε 30 εκ. λίτρα, αξίας € 33 εκ. Η κύρια κατηγορία εξαγωγών είναι ο συμπυκνωμένος μούστος (30-67 βαθμών Brix), με μέση τιμή € 1.036 ανά τόνο. Οι εξαγωγές κατευθύνονται στις Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία και Πορτογαλία. Οι εισαγωγές δεν υπερβαίνουν, σε αξία, τα € 300 χιλ. ετησίως (σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από την Ιταλία).